Wersja francuska TUTAJ
Mircro-przedsiębiorcy, pracownicy na żądanie, gig-pracownicy, freelancerzy, wykonawcy ... Trudno jest zmierzyć część aktywnej populacji pracującej w gospodarce opartej na współpracy. Szacunki wahają się od 0,3 do 9% w USA i znacznie mniej (0,05%) w UE.
W moim pierwszym poście (TUTAJ) omówione zostały pozytywne efekty, jakie gospodarka oparta na współpracy może przynieść jednostkom: wykorzystanie niewykorzystanego potencjału, wolnego czasu i umiejętności; uzupełnienie dochodów; elastyczność; radość z uczestnictwa w działaniach przyjaznych dla społeczeństwa i środowiska itp. Ponieważ jednak gospodarka oparta na współpracy rozwija się z dnia na dzień i zastępuje standardową pracę, warto zastanowić się nad implikacjami pracowniczymi tej nowej gospodarki i sposobem, w jaki prawo sobie z nimi radzi.
Wspólne warunki pracy
Płace w gospodarce opartej na współpracy różnią się w zależności od tego, czy wykonywana usługa jest w pełni zdigitalizowana (jak edycja tekstu, tłumaczenie, kodowanie itp., zwane również rynkami pracy online, OLM) i podlega światowej konkurencji; czy też przeciwnie - wymaga interakcji z człowiekiem, a jej wykonanie jest zlokalizowane w określonym obszarze geograficznym (jak prowadzenie samochodu, hosting itp., zwane również mobilnymi rynkami pracy, MLM). W pierwszym przypadku płace są zwykle niższe niż w trybie offline, w drugim zaś wyższe. Ale nawet wtedy dostawcy MLM muszą konkurować o każdą godzinę swojej pracy, ponoszą koszty infrastruktury, utrzymania, ubezpieczenia i nie mają pokrycia zdrowotnego ani innych świadczeń. Dlatego, aby sklecić przyzwoity dochód, ludzie zależni od gig economy muszą pracować więcej niż 12 godzin dziennie, godziny, które nie są ani stałe, ani dogodnie rozłożone, a każdy inny zawód lub zaangażowanie rodzinne może odpowiednio ucierpieć.
Transformacja zatrudnienia
Gig-pracownicy wyraźnie wchodzą do kategorii pracy niestandardowej (NSW), ponieważ wykonują swoje obowiązki tymczasowo i/lub w niepełnym wymiarze godzin. Przesuwają tę kategorię jeszcze dalej, ponieważ działają w środowisku, które charakteryzuje się:
Rozbicie pracy - tayloryzm odświeżony: "jeśli era cyfrowa rozbiła harmonogramy na część etatu lub zmiany oparte na projektach, praca tłumu rozbija te harmonogramy jeszcze bardziej na mikropoziomie. Z pracy opartej na "projekcie" (ze spójnymi celami i etapami), trwającej tygodnie, miesiące lub lata, przechodzi się do pracy opartej na "zadaniu" (którego cel może nigdy nie zostać wyjaśniony pracownikom), wykonywanej w ciągu zaledwie godzin, minut lub sekund. Mikropraca jest opisywana jako "doprowadzenie podziału pracy do niewyobrażalnego ekstremum" - w sposób, którego Taylor by pozazdrościł[1]. Dlatego nie tylko firma nie ma powodu inwestować w mikropracowników, ale są oni całkowicie odcięci od celu swojej pracy i oczywiście od wszelkich wskazówek, pracy zespołowej czy innych interakcji międzyludzkich.
Algokracja: technologia i algorytmy często działają jako substytuty bezpośredniej kontroli menedżerskiej i wykonują szereg zadań menedżerskich i/lub nadzorczych, takich jak przydzielanie pracy, ustalanie cen, określanie czasu i długości przerw, monitorowanie jakości i ustalanie rankingu pracowników. Platformy, takie jak Upwork, są w stanie kontrolować swoich pracowników na żądanie, mierząc ich produktywność w kategoriach uderzeń w klawisze, podczas gdy inne platformy wykorzystują jeszcze bardziej inwazyjne aplikacje wirtualnego biura, takie jak regularne zrzuty ekranu i dzienniki aktywności.
Asymetria informacji - Niepewność - Prekariat: Podczas gdy Uber wie wiele o swoich kierowcach, ci ostatni nie wiedzą, kiedy/na jakiej podstawie zostanie im przydzielony przejazd, jego cel, ich wynagrodzenie i, co gorsza, kiedy/czy zostaną "zlikwidowani" przez platformę. Podobna asymetria informacji charakteryzuje relacje pomiędzy większością platform a ich dostawcami.
Kwestie zdrowotne: Oprócz zagrożeń zdrowotnych związanych z pracą online, takich jak stres, zmęczenie wzroku, problemy z układem mięśniowo-szkieletowym oraz zagrożeń związanych z konkretną wykonywaną aktywnością fizyczną, pracownicy współpracujący narażeni są na wiele nieznanych dotąd zagrożeń psychospołecznych związanych z omówionymi już czynnikami.
Prawa podstawowe: zwłaszcza w przypadku OLM, platformy nie mają motywacji - ani środków - do ochrony przed m.in. pracą przymusową lub pracą dzieci.
Rozwiązaniem wszystkich powyższych problemów byłoby uznanie gig-workerom statusu pracowników. Byłoby to jednak sprzeczne z logiką gospodarki opartej na współpracy, a także z prawem pracy.
Niezależni wykonawcy a pracownicy: nieokreśloność sądów
Wobec braku specjalnej kategorii prawnej, odpowiadającej w szczególny sposób cechom gospodarki opartej na współpracy, sądy, po obu stronach Atlantyku, z trudem stosowały stare zasady do nowych realiów.
USA: W sprawie Uber (Berwick) w Kalifornii[2] sąd okręgowy w Los Angeles uznał, że kierowcy Ubera są pracownikami, natomiast do zupełnie przeciwnego wniosku doszedł sąd apelacyjny na Florydzie w sprawie Uber (McGillis).[3] Podczas gdy pozwy były składane w innych jurysdykcjach, na podstawie różnych przepisów stanowych lub federalnych (dotyczących pracy, podatków itp.) - co pozwala na jeszcze bardziej rozbieżne rozwiązania - Uber zdecydował się rozstrzygnąć wszystkie swoje sprawy sądowe dotyczące zatrudnienia, co wyklucza wskazówki ze strony Sądu Najwyższego USA. Inne platformy, takie jak Grubhub (dostarczanie jedzenia), po korzystnej decyzji Sądu Okręgowego w Kalifornii,[4] mogą jednak znaleźć drogę do Sądu Najwyższego.
UE: Central London Employment Tribunal,[5] podtrzymany przez Appeals Tribunal,[6] w sprawie Aslam, Farrar et al przeciwko Uberowi uznał, że kierowcy Ubera są pracownikami (kategoria pośrednia między niezależnymi wykonawcami a pracownikami). Paryski Prud'hommes w sprawie Le Cab[7] (konkurent Ubera) uznał kierowców za pracowników, ale ostatnio w sprawie Menard[8] uznał kierowców Ubera za niezależnych; wniosek ten podzielił paryski Trybunał Handlowy w sprawie Viacab.[9] Madrycki Trybunał Handlowy uznał, że kierowcy Blablacar - cieszący się znacznie większą autonomią niż kierowcy Ubera - również nie są pracownikami. 10] Niestety, pytanie prejudycjalne dotyczące statusu kierowców Ubera zostało odrzucone jako niedopuszczalne przez TSUE,[11] tym samym tracąc szansę na dostarczenie solidnych wskazówek. W sprawie Uber Spain[12], która dotyczyła jednak warunków dostępu do rynku, a nie zatrudnienia - Trybunał ustalił jednak, że platforma wywiera "decydujący wpływ" na kierowców. Czy należy to uznać za wskazujące na istnienie stosunku pracy?
Sprzeczne kryteria: Większość wyroków przychylnych gig-pracownikom opiera się na silnej zależności kierowców od platformy. Używają oni argumentów bardzo podobnych do tych, którymi kierował się TSUE w sprawie Uber Spain, aby ustalić "decydujący wpływ", tj. że platforma nie tylko umożliwia w pierwszej kolejności kierowcom dotarcie na rynek (kryterium gatekeepera), ale także, że a) organizuje cechy i funkcje tej nowej usługi; b) wybiera dostawców (kierowców) według własnych kryteriów; c) ustala warunki świadczenia usługi, d) przede wszystkim cenę, e) którą otrzymuje bezpośrednio od użytkowników, a następnie zwraca część usługodawcom; f) kontroluje (pośrednio) jakość usługi (pojazdy, kierowcy, zachowanie) poprzez aplikację ratingową; oraz g) zastrzega sobie prawo do ostatecznego wykluczenia tych usługodawców, których nie uważa za odpowiednich.[13]
Jednak inne argumenty, mogą wskazywać na przeciwny kierunek, jak np. to, że gig-pracownicy: a) swobodnie określają swój czas pracy, dni, tygodnie itp., b) nie są zobowiązani do podejmowania żadnych zadań ani karani za ich niewykonywanie, c) nie muszą inwestować w żadną konkretną infrastrukturę, używać konkretnego sprzętu ani nosić konkretnego stroju, d) nie muszą przestrzegać konkretnych zasad postępowania ani podążać konkretną trasą, e) nie przeszli żadnego merytorycznego szkolenia i nie podlegają żadnej hierarchii w platformie, a co najważniejsze f) mają prawo do "multi-home", czyli pracy również dla innych platform. Ten ostatni element wydaje się być kluczowy, gdyż stoi on również za przeciwstawnymi rozstrzygnięciami w dwóch omówionych wcześniej wyrokach Prud'homme.
Opcje polityczne
W związku z dużą niepewnością panującą w obszarze stosunków pracy w gospodarce opartej na współpracy, przedstawiane są różne opcje polityczne. Obejmują one a) stworzenie nowej kategorii pośredników "wykonawców zależnych" (w przeciwieństwie do wykonawców niezależnych), którzy korzystaliby z pewnych podstawowych praw socjalnych,[14] b) możliwość przenoszenia praw socjalnych z jednej platformy na drugą (np. poprzez utworzenie funduszu dla gig-pracowników, w ramach którego platformy płaciłyby niewielką składkę za każde wykonane zadanie),[15] c) zasymilowanie gig-workerów z osobami samozatrudnionymi i zachęcenie platform do opracowania własnych polityk świadczeń w konkurencji z innymi opcjami ubezpieczeniowymi dostępnymi w inny sposób,[16] oraz d) ustanowienie ograniczonej czasowo "bezpiecznej przystani" dla platform w celu opracowania własnych polityk ochronnych przed poddaniem ich jakimkolwiek przepisom.[17]
W przyszłym tygodniu: Rozwiązywanie sporów w gospodarce opartej na współpracy
[1] MA Cherry, "Beyond Misclassification: The Digital Transformation of Work" (2016) 37:3 Comparative Labor Law and Policy Journal 544; Saint Louis U Legal Studies Research Paper No 2016-2; dostępny na stronie https://ssrn.com/abstract=2734288, 24-25.
[2] Uber Technologies Inc v Barbara Berwick Case No. 11-46739 EK California Labor Commissioner, 2015 (Berwick), dostępne na cdn.arstechnica.net/wp-content/uploads/2015/06/04954780-Page0-20.pdf.
[3] Darrin McGillis przeciwko Department of Economic Opportunity and Rasier/Uber Florida DC Appeal, 3d, N. 3D15-2758, wydany w lutym 2017 r.
[4] Lawson przeciwko Grubhub, Northern California DC, N 15-cv-05128-JSC, https://www.courthousenews.com/wp-content/uploads/2018/02/grubhub-ruling.pdf.
[5] Zob. sprawa nr 2202551/2015 i inni, Aslam, Farrar i inni przeciwko Uberowi, wyrok z 28 października 2016 r., dostępny na stronie http://www.judiciary.gov.uk/judgments/mr-y-aslam-mr-j-farrar-and-others-v-uber.
[6] Employment Appeal Tribunal Uber BV ea v Aslam, Farrar ea, 0056/17/DA, dostępny na stronie https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5a046b06e5274a0ee5a1f171/Uber_B.V._and_Others_v_Mr_Y_Aslam_and_Others_UKEAT_0056_17_DA.pdf .
[7] Wyrok z 20/12/16 [nie udało mi się znaleźć referencji jego publikacji - może ktoś we Francji będzie lepiej zorientowany].
[8] Wyrok z 29 stycznia 2018 r., (F 16/11460), Menard przeciwko Uberowi [idem]
[9] Tribunal de Commerce de Paris w wyroku z dnia 30 stycznia 2017 r., Viacab przeciwko Uber, RG 2014054740 [idem]
[10] Confebus v BlablaCar SJM M 6/2017 (2 lutego 2017 r.) ES:JMM:2017:6.
[11] C-526/15, EU:C:2016:830.
[12] C-434/15, Asociacion Profesional Elite Taxi przeciwko Uber Systems Spain, SL, EU:C:2017:981, krótko skomentowany TUTAJ.
[13] Zob. pkt 39 wyroku.
[14] SD Harris i AB Krueger, "A Proposal for Modernizing Labor Laws for Twenty-First Century Work: The "Independent Worker"" (2015) The Hamilton Project Discussion Paper 2015-10, dostępny na stronie http://www.hamiltonproject.org/assets/files/modernizing_labor_laws_for_twenty_first_century_work_krueger_harris.pdf; A Hagiu i R Biederman, "Companies Need an Option Between Contractor and Employee" Harvard Business Review (21 sierpnia 2015), dostępny na stronie https://hbr.org/2015/08/companies-need-an-option-between-contractor-and-employee; M Carboni, "A New Class of Worker for the Sharing Economy" (2016) 22:4 Richmond Journal of Law and Technology (2016) 1; A Bolton, "Regulating Ride-Share Apps: A Study on Tailored Regulation Regarding Transportation Network Companies, Benefiting Both Consumers and Drivers" (2015) 46:1 Cumberland Law Rev 101, 141-142;
[15] (OECD), "New Forms of Work in the Digital Economy" (2016) OECD Digital Economy Papers, No 260, 9-10, dostępne na stronie http://www.oecd-ilibrary.org/science-and-technology/new-forms-of-work-in-the-digital-economy_5jlwnklt820x-en; Komisja UE JRC, patrz Codagnore, Abadie i Biagi, "The Future of Work in the "Sharing Economy": Market Efficiency and Equitable Opportunities or Unfair Precarisation?" (2016); J Berg, "Income Security in the On-Demand Economy: Findings and Policy Lessons from a Survey of Crowdworkers" (2016) 37:3 Comparative Law and Labor Law and Policy Journal; Harris i Krueger, "A Proposal for Modernizing Labor Laws for Twenty-First Century Work: The "Independent Worker"" (2015).
[16] P Goudin, "The Cost of Non-Europe in the Sharing Economy: Economic, Social and Legal Challenges and Opportunities" (2016) Parlament Europejski, European Parliamentary Research Service, dostępne na stronie http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/558777/EPRS_STU(2016)558777_PL.pdf.
[17] A Sundararajan, The Sharing Economy, The End of Employment and the Rise of Crowd-Based Capitalism (Cambridge MA, The MIT Press, 2016).
Vassilis Hatzopoulos jest profesorem prawa i polityki UE na Uniwersytecie Panteion w Atenach, profesorem wizytującym w Kolegium Europejskim w Brugii oraz honorowym profesorem wizytującym na Uniwersytecie w Nottingham, adwokatem w ateńskiej palestrze. Wiodący specjalista w dziedzinie prawa europejskiego, jest zwłaszcza autorem pierwszej książki referencyjnej na temat collaborative economy, The Collaborative Economy and EU Law, Oxford, Hart, 2018.
Aby przeczytać moje posty:
- Wstęp: Podstawowe fakty dotyczące gospodarki opartej na współpracy
Kto co robi w gospodarce opartej na współpracy
Ochrona konsumentów w gospodarce opartej na współpracy
Dostęp do rynku w gospodarce opartej na współpracy
Ochrona danych w gospodarce opartej na współpracy
Gospodarka oparta na współpracy a prawo konkurencji: przedsiębiorstwa, rynki i siła rynkowa (zagadnienia horyzontalne)
Collaborative economy a prawo konkurencji: o uzgodnionych praktykach, nadużyciach i nie tylko (zagadnienia wertykalne)
Warto przeczytać
- 11 sierpnia 2023
Cyberprzestępczość będzie jutro w centrum naszego codziennego życia. Jak wiele ataków komputerowych zostało ujawnionych, a sieci internetowe zlikwidowane, abyśmy byli tego...
Czytaj dalej- 21 lipca 2023
Książka autorstwa Catherine Warin (doktor prawa, członek luksemburskiej palestry, członek zespołu blogdroiteuropéen) Prawa jednostki w prawie Unii Europejskiej. Studium...
Czytaj dalej