Analiza nowego porozumienia tymczasowego w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie odpowiednich płac minimalnych w UE w świetle potrzeb pracow

W nocy z poniedziałku 21 na wtorek 22 czerwca 2022 roku osiągnięto tymczasowe porozumienie w sprawie wspólnych zasad gwarantujących odpowiednią płacę minimalną w każdym kraju, która "zapewnia godny poziom życia". Propozycja Komisji Europejskiej z października 2020 r. dotycząca dyrektywy została nieznacznie zmodyfikowana przez Parlament Europejski i Radę po ośmiu rozmowach trójstronnych w czasie francuskiej prezydencji UE. Niektórzy z zadowoleniem przyjmują ten "postęp społeczny". Inni widzą w nim atut w walce z ubóstwem. Jeszcze inni żałują straconej szansy.

Nie mogąc przedstawić wyczerpującej analizy, niniejsze stanowisko ogranicza się do analizy tekstu w świetle potrzeb pracowników platformy. Pracowników platform definiuje się jako "każdą osobę świadczącą zorganizowaną usługę handlową za pośrednictwem cyfrowej platformy pracy [takiej jak Uber, Deliveroo itp.] na żądanie usługobiorcy" (zob. COM2021/762).

Wśród wielu ciekawych elementów zachowamy tu tylko jeden punkt: zakwestionowanie adekwatności płacy minimalnej do potrzeb pracowników platform (I) prowadzi do zakwestionowania charakteru wznowienia budowy Europy socjalnej (II).

I. Adekwatność płacy minimalnej dla pracowników platform

Celem Unii Europejskiej nie jest określenie płacy minimalnej, ale raczej przyczynienie się do rozwoju odpowiedniej płacy minimalnej. W głosowaniu posłowie z Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych poparli ustanowienie minimalnych wymogów ochrony wynagrodzeń w UE, poprzez ustanowienie prawnej płacy minimalnej (najniższej płacy dozwolonej przez prawo) lub umożliwienie pracownikom negocjowania swoich wynagrodzeń z pracodawcami (chodzi o sześć krajów: Danię, Finlandię, Szwecję, Austrię, Cypr i Włochy, patrz touteleurope).

Ten tymczasowy tekst przewiduje wiążące zasady dla 21 państw członkowskich, w których obowiązuje płaca minimalna. Ten ostatni będzie musiał "ocenić", czy ten istniejący legalny dochód jest wystarczający do zapewnienia godnego poziomu życia według obiektywnych kryteriów, takich jak koszyk dóbr i usług w cenach realnych, krajowy poziom produktywności w danym kraju lub na podstawie pewnych wartości referencyjnych, takich jak "60% mediany wynagrodzenia brutto" lub "50% średniego wynagrodzenia brutto" (europarl).

Dla niektórych pracowników platform będzie to mile widziany środek. Jest to zgodne z orzeczeniem brytyjskiego Sądu Najwyższego w sprawie Uber, który ponownie scharakteryzował umowę samozatrudnienia, aby uznać status pracownika i przyznać prawo do płacy minimalnej (patrz Marzo). Oczywiście Wielka Brytania nie jest już częścią Unii Europejskiej, ale coraz częściej uwzględnia się sytuację niektórych pracowników, którzy są prawnie niezależni, ale w praktyce zależni od platformy cyfrowej. Gdy zostaną one uznane za pracowników, będą miały prawo do krajowej płacy minimalnej (orzeczenia o rekwalifikacji Ubera we Francji, tzw. ustawa "Rider" w Hiszpanii itp.)
Jednak w przypadku innych pracowników platformy środek ten może wydawać się niewystarczający. Po pierwsze, nie obejmuje on wszystkich pracowników. Nie obejmuje ona osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek, a w szczególności osób prowadzących działalność gospodarczą na platformie (zob. § 17 wniosku).

Po drugie, ze względu na różnorodność kryteriów i możliwość wyboru przez państwo tych najbardziej odpowiednich, pole manewru dla państwa pozostaje znaczne. Znacznie odbiega od propozycji Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, by z początkowej opinii z 1993 r., powtórzonej w 2018 r., zbadać możliwości finansowania europejskiego dochodu minimalnego i skupić się na perspektywie utworzenia odpowiedniego funduszu europejskiego.

II. Wznowienie budowy Europy społecznej

Ogólnie rzecz biorąc, umowa ma na celu zachęcenie państw do rozwijania polityki społecznej. Można to uznać za pewne odrodzenie Europy społecznej. Instytucje przyjęły do wiadomości niedawne kryzysy (finansowy, zdrowotny i gospodarczy), ciągły wzrost ubóstwa w Europie (Euractiv) oraz trudności osób znajdujących się w trudnej sytuacji, w tym pracowników platform. Parlament i Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wielokrotnie wzywały do przyjęcia środków legislacyjnych.

Dyrektywa wpisuje się w szerszy ruch ustawodawstwa społecznego (dyrektywy 2019/1152 i 2019/1158 w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy oraz w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, pakiet roboczy platformy COM2021/762), stanowiąc punkt zwrotny po długim okresie ograniczonym do otwartej metody działań koordynacyjnych i strategii soft law (np. strategia Europa 2020).

Działanie to wynika z podstawowych praw socjalnych (Karty z 2000 r. i 1989 r.), a w szczególności z Europejskiego Paktu Praw Społecznych z listopada 2017 r. i jego zasady 6 dotyczącej prawa do odpowiedniej płacy minimalnej. Chociaż tekst ten nie ma wiążącej mocy prawnej, stanowił inspirację dla instytucji. Umożliwia on wyjście poza granice wyznaczone w Traktacie przez art. 153§5, który miał uniemożliwić Unii zajęcie się kwestią płac. Podstawą prawną dyrektywy jest art. 153§1 o warunkach pracy. To przezwyciężenie ograniczeń z przeszłości może doprowadzić do ożywienia europejskiego prawa socjalnego i umożliwić poprawę sytuacji pracowników, a w szczególności pracowników platform.

Trzeba będzie jednak zapytać, czy chodzi o przyznanie prawa pracownikom i zbudowanie - nowego - europejskiego prawa pracy, czy raczej tylko o zachęcenie państw do pójścia naprzód na drodze walki z ubóstwem pracowników (Euronews). Pracownicy platform są pod tym względem pierwszymi, którzy są celem. Stanowią one, po raz kolejny, dobrą ilustrację złożoności artykulacji prawa socjalnego Unii Europejskiej i prawa krajowego. Pozostaje czekać na ostateczną wersję tekstu dyrektywy i głosowanie w Parlamencie Europejskim, które nie powinno być jednomyślne, choć nie przeszkodzi mu w tym zapowiadany sprzeciw Danii i Szwecji.

Claire Marzo, starszy wykładowca prawa publicznego na Uniwersytecie Paris Est (UPEC), claire.marzo@u-pec.fr.

Koordynator projektu ANR JCJC CEPASSOC (N° ANR-20-CE26-001-01), https://cepassoc.hypotheses.org/.

Share :

• Twitter
• E-mail
• Facebook
• Drukuj
• LinkedIn
• Kieszeń

WordPress: