Podobnie jak w przypadku polityki handlowej (patrz post Nicolasa LIGNEUL), Europejska Polityka Sąsiedztwa jest przedmiotem programu strategicznego uruchomionego w 2019 r. Unia Europejska (zwana dalej "Unią") dąży do osiągnięcia celu, jakim jest ustanowienie obszaru dobrego sąsiedztwa opartego na pokoju, stabilności i wspólnym dobrobycie. (Por. dokument roboczy Houry'ego MOUSISIANA).
Francuska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej (dalej FPEU2022) zaproponowała w swoim programie prowadzenie polityki sąsiedztwa typu regionalnego przy jednoczesnym kontynuowaniu rozwoju stosunków z innymi sąsiadami Unii, którzy nie są częścią tej polityki. W rezultacie nie zmieniła ona ani nie przeorientowała priorytetów i celów tej polityki, określonych podczas ustanawiania przez Unię jej programu strategicznego na lata 2019-2024.
Niemniej jednak ten brak oryginalności jest w pewnym stopniu równoważony przez bezprecedensowy kryzys, jaki Unia przeżywa obecnie w związku z wojną na Ukrainie. Ten kryzys bardziej niż kiedykolwiek podnosi kwestię ewentualnego przystąpienia tego kraju, członka polityki sąsiedztwa, do Unii. Francuska prezydencja jest zatem zobowiązana do wykazania się elastycznością w swoim programie w tej kwestii.
FPEU2022 prowadziła więc klasyczną politykę sąsiedztwa w tym sensie, że zadowalała się realizacją celów programu strategicznego Unii (I). Została jednak zmuszona do dostosowania swojej polityki sąsiedztwa wobec wschodnioeuropejskich sąsiadów ze względu na kontekst wojny na Ukrainie. Prawdopodobnie nastąpi przejście od polityki sąsiedztwa do polityki rozszerzenia UE o jej sąsiadów (II).
UEFP2022 kontynuuje regionalną politykę sąsiedztwa, nie wnosząc żadnej szczególnej wartości do tworzących ją polityk subregionalnych (A). Ponadto, oprócz polityki sąsiedztwa jako takiej, nadal rozwijała stosunki z innymi sąsiadami Unii, którzy nie są częścią polityki sąsiedztwa (B).
I- Polityka sąsiedztwa realizująca cele programu strategicznego UE
UEFP2022 kontynuuje politykę sąsiedztwa typu regionalnego, nie dodając żadnej szczególnej wartości do tworzących ją polityk subregionalnych (A). Ponadto, oprócz polityki sąsiedztwa jako takiej, nadal rozwijała stosunki z innymi sąsiadami Unii, którzy nie są częścią polityki sąsiedztwa (B).
A- Zwykła kontynuacja regionalnej polityki sąsiedztwa bez istotnego wkładu
UEFP2022 wykazała niewielką skłonność do przedstawiania pomysłów mających na celu wzmocnienie polityki sąsiedztwa w kierunku większej skuteczności.
Czytając jego program, od razu widać, że EUFP2022 jest zgodny z tym, co postanowiła Rada Europejska w konkluzjach z 20 czerwca 2019 r. w sprawie programu strategicznego Unii na lata 2019-2024.
Tym samym przypomina o istniejącym rozróżnieniu pomiędzy dwoma głównymi regionami krajów sąsiadujących, które w zasadzie nie są przeznaczone do przystąpienia do Unii. Są to południowe sąsiedztwo śródziemnomorskie i sąsiedztwo wschodnie.
Konkretnie stwierdza, że "skupi się na realizacji Partnerstwa Wschodniego w następstwie szczytu europejskiego z 15 grudnia [2021 r.] oraz na wzmocnieniu odporności, stabilności i trwałej łączności w regionie" (s. 19). Partnerstwo Wschodnie będące subregionalną polityką polityki sąsiedztwa wobec krajów Europy Wschodniej (Białoruś, Mołdawia, Ukraina, Armenia, Azerbejdżan, Gruzja).
W odniesieniu do południowego sąsiedztwa śródziemnomorskiego w EUFP2022 ponownie stwierdza się, że chce ona podjąć działania następcze w związku z "konkluzjami Rady Europejskiej i Rady" (s. 18) oraz zapewnić "wdrożenie różnych środków i działań z myślą o sprawozdaniu z postępów w zakresie odnowionego partnerstwa z południowym sąsiedztwem oraz nowego programu śródziemnomorskiego wiosną 2022 r." (s. 18).
Jest bardzo prawdopodobne, że kolejne prezydencje, czeska i szwedzka, będą kontynuować program EUFP2022, gdyż osiemnastomiesięczny program trio(1 stycznia 2022 - 30 czerwca 2023) przyjęty przez Radę Unii 10 grudnia 2021 r. przewiduje te same kierunki i priorytety. Rzeczywiście, w odniesieniu do sąsiedztwa wschodniego w tym wspólnym programie przewiduje się w szczególności wspieranie "realizacji zobowiązań podjętych na szczycie Partnerstwa Wschodniego w 2021 r., jak również programów reform krajów partnerskich, określonych w ich odpowiednich umowach z UE" (s. 23), a w odniesieniu do południowego sąsiedztwa śródziemnomorskiego stwierdza się jedynie, że partnerstwo strategiczne zostanie wzmocnione i rozwinięte.
Nie można jednak wykluczyć, że pozostałe kraje tria będą dążyły do dalszego zacieśniania więzi z krajami Europy Wschodniej ze względu na geograficzną bliskość tego sąsiedztwa.
B- Dalsze pogłębianie stosunków z innymi sąsiadami nieobjętymi polityką sąsiedztwa
Nie wszystkie kraje sąsiadujące ze sobą są częścią unijnej polityki tzw. UEFP2022 dąży jednak do pogłębienia stosunków z tymi innymi sąsiadami w taki sam sposób, jak z krajami będącymi członkami tej polityki.
Na przykład w programie EUFP2022 wspomniano o Bałkanach Zachodnich i o tym, że w czerwcu 2022 roku odbędzie się konferencja poświęcona temu tematowi. Prezydent Emmanuel Macron przedstawił bowiem podczas konferencji prasowej 9 grudnia 2021 r. priorytety przyszłej prezydencji i wyjaśnił konieczność zorganizowania tej konferencji ze względu na walkę obcych wpływów (w szczególności rosyjskich, tureckich i chińskich) w celu osiągnięcia "ponownego zaangażowania" (por. deklaracja Emmanuela Macrona) Unii w regionie.
W programie Trójki można znaleźć więcej szczegółów dotyczących relacji z tymi krajami. Planuje się zatem kontynuować współpracę z krajami EOG/EFTA, ponownie przeanalizować stosunki ze Szwajcarią, nie wskazując jednak, jakiego rodzaju umowa mogłaby zostać zawarta po odmowie ratyfikowania przez ten kraj umowy ramowej wynegocjowanej z Unią, zapewnić wdrożenie umowy o handlu i współpracy zawartej ze Zjednoczonym Królestwem oraz prowadzić stosunki z Rosją zgodnie z pięcioma zasadami przewodnimi, które Rada Europejska przywołała w swoich konkluzjach z czerwca 2021 r.
II) W kierunku prawdopodobnego przejścia od polityki sąsiedztwa do polityki rozszerzenia UE w stosunku do sąsiadów z Europy Wschodniej
28 lutego 2022 roku Ukraina, a następnie Gruzja i Mołdawia, złożyły wniosek o członkostwo w UE. Jeśli wniosek ten zostanie rozpatrzony pozytywnie, będzie to oznaczało, że kraje te nie będą już częścią polityki sąsiedztwa. Wprawdzie nie doszło do jednoznacznego odrzucenia tych wniosków, ale nie podjęto w tej sprawie jednoznacznej decyzji. Wydawałoby się, że można przyznać odległą perspektywę akcesji (A), co oznacza odrzucenie przyspieszonej akcesji (B).
A- W kierunku perspektywy akcesyjnej po wstępnym odrzuceniu?
17 czerwca 2022 roku Komisja Europejska przedstawi swoją opinię na temat wniosku tych trzech państw o członkostwo w Unii. To na podstawie tej opinii państwa członkowskie będą musiały zdecydować, czy przyznać status kraju kandydującego.
Jednak od czasu szczytu europejskiego w Wersalu w dniach 10 i 11 marca 2022 roku 27 państw członkowskich nie wspomniało oficjalnie o ewentualnej integracji tych państw z Unią, a w szczególności Ukrainy, podkreślając jednak, że kraj ten należy do "rodziny europejskiej". Ponadto przewodniczący Rady Europejskiej Charles MICHEL mówił o możliwości "wzmocnienia i konsolidacji" istniejącej umowy stowarzyszeniowej między Ukrainą a Unią.
PFUE2022 wpisuje się w tę ciągłość, ponieważ prezydent Emmanuel Macron zaproponował 9 maja 2022 r. podczas obchodów Dnia Europy alternatywę dla członkostwa poprzez utworzenie "Europejskiej Wspólnoty Politycznej" (por. Deklaracja Emmanuela Macrona, 9 maja 2022 r.). Uzasadnia to rozwiązanie tym, że proces akcesyjny tego rozdartego wojną kraju potrwa "kilkadziesiąt lat" (tamże), zanim zostanie zakończony.
Celem tej nowej polityki miałoby być, według słów prezydenta Francji, umożliwienie "demokratycznym narodom europejskim wyznającym nasz zestaw wartości znalezienie nowego obszaru współpracy, w zakresie polityki, bezpieczeństwa, energii, transportu, inwestycji, infrastruktury i swobodnego przepływu osób" (tamże). Innymi słowy, chodzi o umożliwienie tym krajom skorzystania ze zwiększonej współpracy z innymi państwami europejskimi przed ewentualną akcesją.
Jeśli więc początkowe odrzucenie akcesji tych państw, a w szczególności Ukrainy, było stanowiskiem większości aktorów europejskich w momencie uruchamiania Polityki Sąsiedztwa w 2003 roku, to wydaje się, że nowa "Europejska Wspólnota Polityczna", wciąż na etapie koncepcyjnym, może stanowić przedsionek do prawdopodobnej akcesji.
Jest wielce prawdopodobne, że pod koniec kolejnych dwóch prezydencji kwestia ta nadal pozostanie nierozwiązana. Można jednak założyć, że w tej kwestii nastąpi postęp, biorąc pod uwagę geograficzną bliskość tych krajów (Czechy i Szwecja) z Ukrainą i Mołdawią.
B- Odrzucenie przyspieszonego przystąpienia do UE
Ukraina wystąpiła "bezzwłocznie" do Unii o członkostwo. Chociaż Komisja nie wydała jeszcze swojej opinii, wydaje się, że przyspieszone przystąpienie jest wykluczone. Rzeczywiście, procedura przystąpienia jest bardzo długa i trwa kilka lat. Ogólnie rzecz biorąc, od złożenia wniosku do formalnego przystąpienia do Unii mija dziesięć lat.
Natychmiastowe włączenie Ukrainy do Unii stworzyłoby precedens w polityce rozszerzenia, zwłaszcza w odniesieniu do kryteriów akcesyjnych, które mogłyby zostać zmodyfikowane. Inne kraje będą mogły ubiegać się o członkostwo bez obowiązku uprzedniego spełnienia kryteriów kopenhaskich.
W każdym razie dwa główne elementy skłaniają do wykluczenia natychmiastowego przystąpienia. Po pierwsze, wiele państw członkowskich jest niechętnych przyspieszeniu akcesji Ukrainy z powodów geopolitycznych, ale także z powodu innych okoliczności. Na przykład prezydent Emmanuel Macron podczas szczytu w Wersalu sceptycznie odniósł się do możliwości otwarcia procedury akcesyjnej dla kraju, który znajduje się w sytuacji wojennej. Korupcja i ubóstwo to kolejne elementy, które utrudniają przystąpienie, nawet w dłuższej perspektywie, tych krajów. Po drugie, należy jednak przestrzegać procedury przewidzianej w art. 49 TUE, co w rzeczywistości uniemożliwia natychmiastowe przystąpienie.
Houry MOUSISIAN, doktor prawa publicznego na Uniwersytecie Paris-Est i adwokat w kancelarii w Wersalu, członek zespołu blogditeurroopéen od września 2021 r.
Aby (ponownie) przeczytać wszystkie nasze posty na temat EUFP2022
Share it :
- Drukuj
- Kieszeń
WordPress:
Podoba mi się. ładowanie...Warto przeczytać
- 11 sierpnia 2023
Cyberprzestępczość będzie jutro w centrum naszego codziennego życia. Jak wiele ataków komputerowych zostało ujawnionych, a sieci internetowe zlikwidowane, abyśmy byli tego...
Czytaj dalej
- 21 lipca 2023
Książka autorstwa Catherine Warin (doktor prawa, członek luksemburskiej palestry, członek zespołu blogdroiteuropéen) Prawa jednostki w prawie Unii Europejskiej. Studium...
Czytaj dalej
