Zagraniczny dokument publiczny w Hiszpanii i Unii Europejskiej - Recenzja książki

W cyklu sześciu postów prezentujących zagadnienia z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego omawiane na Kierunkach Studiów Akademii Haskiej (sesja 2017), omówiono zalety metody wzajemnego uznawania w odniesieniu do swobodnego obiegu dokumentów publicznych (treść tego poprzedniego postu dostępna jest tutaj). Jedna z naszych wiernych czytelniczek, prof. Maria Font i Mas, była na tyle hojna, że podzieliła się z nami książką, którą zredagowała na ten właśnie temat. "Zagraniczny dokument urzędowy w Hiszpanii i Unii Europejskiej - studia nad cechami i skutkami dokumentu urzędowego" to praca zbiorowa (opublikowana w języku hiszpańskim), której poszczególne wypowiedzi analizują przeszkody w uznawaniu zagranicznych dokumentów urzędowych w państwach członkowskich, a w szczególności w Hiszpanii. Książka ta, choć wydana w 2014 r., jest nadal aktualna w świetle dyskusji dotyczących (całkowitego) zniesienia legalizacji, wprowadzenia e-apostille oraz przyjęcia rozporządzenia 2016/1191 upraszczającego wymogi dotyczące przedstawiania niektórych dokumentów publicznych w UE.

Pierwsza część prezentowanej w tym poście książki dotyczy biurokracji związanej z legalizacją, a także barier w swobodnym obiegu dokumentów publicznych w Europie. Obejmuje ona następujące składki:

Alegría Borrás - Od wymogu legalizacji do swobodnego obiegu dokumentów. Maria Font i Mas - Formalna autentyczność dokumentów publicznych w Hiszpanii jako przeszkoda w stosunkach międzynarodowych oraz proponowane rozporządzenie w sprawie uproszczenia i akceptacji dokumentów publicznych w Unii Europejskiej. Mónica Guzmán Zapater - Swobodny przepływ dokumentów urzędowych dotyczących stanu cywilnego w Unii Europejskiej. Pilar Blanco Morales-Limones - Funkcja notarialna z perspektywy Unii Europejskiej. Barabara Pasa - Projektowane rozporządzenie w sprawie swobodnego przepływu "dokumentów publicznych" w Unii Europejskiej a łacińska kancelaria notarialna. Pedro Carrión - Dokumenty notarialne w nowych regulacjach europejskich: rozporządzenie w sprawie dziedziczenia międzynarodowego oraz wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie małżeńskich ustrojów majątkowych i skutków majątkowych zarejestrowanych związków partnerskich. Carmen Gómez Buendía - Pojęcie pozasądowego dokumentu publicznego w prawie hiszpańskim: jego historyczne antecedencje i projekcja w prawie aktualnym. Carmen Parra - Pojęcie dokumentu pozasądowego i jego wykonalność w Unii Europejskiej. Blanca Padrós Amat - Obecność dokumentów notarialnych w postępowaniach o uznanie i/lub wykonanie zagranicznych tytułów wykonawczych.

Postępy poczynione przez konwencję haską znoszącą wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych (1961) są przyjmowane z zadowoleniem przez różnych autorów, podobnie jak najnowsze osiągnięcia w dziedzinie e-apostille. Obie przyczyniają się do "nieco swobodniejszego" obiegu zagranicznych dokumentów publicznych. Pozostaje pytanie, czy absolutne zniesienie legalizacji w Europie i poza nią jest możliwe. Wprawdzie w niniejszej książce ze względów chronologicznych nie uwzględniono przyjęcia rozporządzenia 2016/1191, ale analiza projektu ustawy z 2013 r. nosi znamiona zagadnień, które przetrwały proces legislacyjny. Między innymi w rozporządzeniu 2016/1191 ostatecznie zrezygnowano z narzucenia wzajemnego uznawania treści dokumentów publicznych (negotium) - w odróżnieniu od dokumentów urzędowych - co sugerowała Komisja w Zielonej Księdze w 2010 r. Artykuł 2.4 rozporządzenia ma na celu jedynie uznanie zewnętrznych aspektów tych dokumentów, podczas gdy możliwe były inne metody legislacyjne, takie jak jednolita kodyfikacja norm prawa prywatnego międzynarodowego lub stworzenie europejskiego zaświadczenia z zakresu stanu cywilnego. Jeśli chodzi o samo pojęcie dokumentu publicznego, to pozostaje ono uniwersalne, choć zostało zinterpretowane przez TSUE i skodyfikowane przez rozporządzenie 2016/1191. W książce tej szczególną uwagę poświęcono dokumentom notarialnym, a także, ogólniej, pozasądowym dokumentom publicznym.

Druga część książki, której treść obejmuje traktowanie dokumentów publicznych przez władze hiszpańskie, zainteresuje miłośników prawa porównawczego. Zawiera ona następujące wypowiedzi:

Iván Heredia Cervantes - Ustawa o rejestrze cywilnym z 2011 r. a rejestracja zagranicznych orzeczeń sądowych. Diana Marín Consarnau - Zagraniczny dokument publiczny w procedurze uzyskania zezwolenia na pobyt oraz "wymóg" rejestracji małżeństwa mieszanego zawartego przed organem zagranicznym. Rafael Arenas García - Dostęp do zagranicznych dokumentów publicznych w hiszpańskim rejestrze gruntów. José Rodríguez Calvo - Transakcje na rynku nieruchomości w Hiszpanii dokonywane przez obcokrajowców. Luis Javier Arrieta Sevilla - The registrability of foreign public writings in the light of the first mortgage doctrine. Pilar Jiménez Blanco - Wartość dowodowa dokumentów publicznych w Unii Europejskiej. Elisabet Cerrato Guri - Wartość dowodowa pozasądowych i zagranicznych dokumentów publicznych w hiszpańskim postępowaniu cywilnym.

Ta druga część dotyczy dość pragmatycznych kwestii. Na przykład, jakie są warunki wpisu zagranicznych orzeczeń sądowych do hiszpańskiego rejestru cywilnego? Czy zagraniczny małżonek rezydenta hiszpańskiego, którego małżeństwo zostało zawarte przed organem innego państwa, może uzyskać zezwolenie na pobyt w Hiszpanii, a jeśli tak, to na jakich warunkach? Czy zagraniczne dokumenty notarialne podlegają rejestracji w hiszpańskiej księdze wieczystej (na ten temat zob. słynny wyrok hiszpańskiego Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2012 r.)? Jakie są wymogi dotyczące nabywania nieruchomości w Hiszpanii przez rezydentów zagranicznych? Jakie skutki wywołuje rejestracja dokumentów urzędowych w Hiszpanii? A co z pozasądowymi dokumentami publicznymi? Pytania te są dokładnie analizowane przez różnych ekspertów w dziedzinie prawa prywatnego międzynarodowego, takich jak profesorowie, notariusze i prawnicy.

W przypadkach, w których nie mają zastosowania przepisy europejskie lub traktatowe, konieczne będzie jeszcze uwzględnienie pewnych nowości wprowadzonych ustawą z 2015 r. o międzynarodowej współpracy w sprawach cywilnych, której artykuły 56 i 58-60 dotyczą uznawania i rejestracji zagranicznych dokumentów urzędowych. Ustawa z 2015 r. ustanawia m.in. system uznawania takich dokumentów oparty na zasadzie równoważności i rezygnuje z konieczności wszczynania szczególnej procedury (uznanie na zasadzie głównej). Ustanawia również obowiązek dostosowania instytucji prawa obcego do prawa hiszpańskiego w zakresie, w jakim zachowany jest porządek publiczny. Więcej informacji na temat tej ustawy można znaleźć w znakomitym komentarzu prof. Pedro de Miguela, jak również w artykule prof. Marii Font i Mas (w języku włoskim), dostępnym tutaj.

W przeciwieństwie do fragmentarycznego charakteru kompilacji tego typu, w prezentowanej pracy udało się zachować spójność pomiędzy poruszanymi tematami, dzięki czemu czytelnik jest w stanie zbudować solidny system wiedzy w trakcie poszczególnych wypowiedzi. Pełną bardzo konkretnych zagadnień i przykładów z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego, książkę polecamy zarówno praktykom, jak i badaczom prawa.

Alexia Pato, pracownik naukowy Uniwersytetu w Bonn

W celu przejrzenia postów o Letnia Szkoła Akademii Haskiej (sesja 2017) kliknij na poniższe linki:

Część 1 (prawo prywatne międzynarodowe i jego interakcje z innymi dyscyplinami) Część 2 (źródła prawa prywatnego międzynarodowego) Część 3 (metoda uznawania) Część 4 (polityka publiczna) Część 5 (Dowody z prawa obcego) Część 6 (Zasady dotyczące wyboru prawa dla międzynarodowych umów handlowych)